Energiegemeenschappen komen naar voren als een innovatieve en duurzame oplossing om de hedendaagse energie-uitdagingen aan te pakken. Deze initiatieven brengen energieproducenten en -consumenten samen, waardoor een gezamenlijke en collaboratieve uitwisseling van energiebronnen mogelijk wordt. Door het gebruik van hernieuwbare energie te bevorderen, streven deze gemeenschappen er niet alleen naar om de ecologische voetafdruk van hun leden te verkleinen, maar ook om een meer circulaire en solidaire economie te ondersteunen. Kortom, ze belichamen een betrokken aanpak die verder gaat dan louter energieproductie, met sterke sociale en milieugerichte waarden.
In dit artikel verkennen we de specifieke kenmerken van energiegemeenschappen en maken we onderscheid tussen de drie belangrijkste categorieën: de Burgerenergiegemeenschap (CEC), de Hernieuwbare Energiegemeenschap (HEG) en de Lokale Energiegemeenschap (LEG). Elk van deze structuren heeft unieke kenmerken op het gebied van deelnemers, de soorten gedeelde energie en eigendomsmodellen. We belichten ook de vele voordelen die deze gemeenschappen bieden, zowel voor hun leden als voor de regio’s waarin ze actief zijn, en laten zo zien hoe belangrijk deze initiatieven zijn voor onze energietransitie.
Wat is een energiegemeenschap en hoe werkt het?
Een energiegemeenschap is een groep individuen, lokale overheden of entiteiten die samenwerken om energie te produceren, consumeren en delen. Centraal in dit initiatief staat meestal minstens één energieproducent die voldoende energie opwekt om te delen met andere leden van de gemeenschap. Deze leden kunnen particulieren, bedrijven of lokale overheden zijn. Het belangrijkste doel van een energiegemeenschap is om milieu-, sociale en economische voordelen te bieden aan de deelnemers, terwijl de ecologische impact van hun energieverbruik wordt geminimaliseerd. Uiteindelijk streeft deze aanpak naar een collaboratieve oplossing voor de energietransitie.
Het werkingsmodel is gebaseerd op solidariteit en gedeeld eigendom. Leden kunnen gezamenlijk investeren in energieproductie-installaties zoals zonnepanelen of windturbines. Door deze gezamenlijke inspanning krijgen ze niet alleen toegang tot hernieuwbare energie tegen vaak lagere kosten, maar spelen ze ook een actieve rol in het beheer van hun energieverbruik. Dit systeem vergemakkelijkt de integratie van hernieuwbare energie in het elektriciteitsnet en versterkt tegelijkertijd de sociale en economische structuren van de betrokken regio’s. Energiegemeenschappen dragen zo bij aan duurzaamheid en ecoburgerschap en vergroten de lokale veerkracht tegen toekomstige energie-uitdagingen.
De verschillende soorten energiegemeenschappen:
Er zijn drie hoofdtypen energiegemeenschappen die zich onderscheiden door hun deelnemers, het type gedeelde energie en het eigendom van de installaties.
Energiegemeenschap van burgers is open voor alle individuen en entiteiten, inclusief grote bedrijven. Ze kunnen verschillende elektriciteitsbronnen omvatten, waaronder elektriciteit uit gas-warmtekrachtkoppeling. Als juridische entiteit moet een energiegemeenschap van burgers eigenaar zijn van de productie-installatie om een effectieve verdeling van de opgewekte elektriciteit te garanderen.
Hernieuwbare Energiegemeenschap (HEG) richt zich uitsluitend op hernieuwbare energiebronnen. Grote bedrijven zijn uitgesloten van deelname, en kleine en middelgrote ondernemingen (KMO’s) mogen alleen deelnemen als hun hoofdactiviteiten niet commercieel zijn. Individuen en lokale overheden kunnen wel lid worden. Net als Energiegemeenschappen van burgers moeten HEG’s eigenaar zijn van hun productie-installatie.
Lokale Energiegemeenschap (LEG) is een uniek initiatief in Brussel dat flexibele financieringsopties biedt voor energieproductieprojecten. Een LEG kan een derde investeerder betrekken en meerdere leden toestaan om eigenaar te zijn van of gebruiksrechten te hebben op de productie-installatie, terwijl het exclusief hernieuwbare energiebronnen gebruikt.
De voordelen van energiegemeenschappen voor leden en regio’s
Energiegemeenschappen bieden aanzienlijke voordelen voor hun leden. Allereerst stellen ze consumenten in staat om toegang te krijgen tot een duurzamere en lokaal geproduceerde energiebron. Door samen te werken, kunnen leden hun energiekosten verlagen en tegelijkertijd actief bijdragen aan de energietransitie. De directe uitwisseling van energie tussen producenten en consumenten bevordert ook energie-autonomie, waardoor gemeenschappen beter bestand zijn tegen prijsschommelingen op de energiemarkt. Bovendien draagt deelname aan een energiegemeenschap bij aan een gevoel van saamhorigheid en solidariteit, aangezien leden een gemeenschappelijke visie delen op een verantwoord energiegebruik.
Door hernieuwbare energie te bevorderen, spelen energiegemeenschappen een cruciale rol in het verminderen van broeikasgasemissies en het beschermen van het milieu. Daarnaast stimuleren deze initiatieven vaak innovatie en samenwerking tussen verschillende lokale actoren, zoals gemeenten, bedrijven en de bredere samenleving. Op deze manier zorgen energiegemeenschappen niet alleen voor voordelen voor hun leden, maar dragen ze ook bij aan de economische en sociale vooruitgang van de regio’s waarin ze actief zijn.